Beiaardconcert en eerste handmatige luiding Johannaklok

In 2017 bestond het Begijnhof Breda 750 jaar. Met een reeks van activiteiten werd dit bijzondere jubileum herdacht en gevierd. De begijnenbeweging heeft vele herinneringen nagelaten in de literatuur, kunst en cultuur. De jubileumactiviteiten verwijzen ieder naar een bepaald aspect van deze rijke “schatkamer”. Ook in de muziekgeschiedenis is begijnenmuziek te vinden, bestaande uit onder andere liederen, dansen en religieuze muziek. Deze muziek is soms beiaardmuziek maar vaak muziek die ook goed op een beiaard te spelen is. Het bestuur van het Begijnhof heeft in samenwerking met stadsbeiaardier, de heer Paul Maassen, 10 augustus 2017 een speciaal beiaardconcert georganiseerd dat in het teken stond van het jubileum van het 750-jarig bestaan van het Begijnhof. Het programma begon om 18.30 uur.

Programma:

18.30 uur ontvangst met koffie/thee in het Begijnhof

18.45 uur korte inleiding op het concert door Stadsbeiaardier, de heer Paul Maassen

18.55 uur eerste handmatige luiding in ruim dertig jaar van de klok “Johanna” van de Catharinakerk van het Begijnhof door het Klokkenluidersgilde Breda

19.00 – 20.00 uur beiaardconcert door gastbeiaardier, de heer Rien Donkersloot

Klik hier voor het concertpgrogramma

Het carillon van de Grote Kerk
Vanaf 1511 is naast een uurklok ook een zestal klokken in de toren aanwezig voor de zogenaamde voorslag, later uitgebreid tot 18 klokken. Melchior de Haze leverde tegen inruil van deze klokken het eerste carillon bestaande uit 25 klokken. Dit carillon ging verloren door blikseminslag in de toren op 11 mei 1694. Het duurde tot 1723 voordat Breda weer beschikte over een kwalitatief goede beiaard, bestaande uit 40 klokken, gegoten door het Antwerpse bedrijf van Willem Witlockx. Deze klokken werden op zes basklokken na allemaal in 1929 hergoten door Gillet & Johnston. De Gillet & Johnston-beiaard werd in 1943 door de Duitsers gevorderd. Slechts 17 klokken overleefden de Tweede Wereldoorlog. In 1955 werden ze aangevuld tot 49 stuks door de firma Eijsbouts in Asten, waarna later nog enkele kleine klokjes zijn vervangen.
Zie voor meer informatie: www.torenbreda.nl 

Gastbeiaardier Rien Donkersloot
Rien Donkersloot (1985) volgde een opleiding tot organist aan het Rotterdams Conservatorium
en studeerde in 2008 hiervoor cum laude af. Hij volgde hierna een studie aan de Nederlandse Beiaardschool in Amersfoort waar hij in juni 2011 cum laude afstudeerde. Hij won diverse prijzen op beiaard- orgelconcoursen in binnen- en buitenland. Rien Donkersloot is stadsbeiaardier van Haarlem en Goes en gemeentebeiaardier van Ridderkerk.

Johannaklok

Voorafgaand aan het beiaardconcert werd de nieuwe klok van de Catharinakerk voor het eerst sinds ruim dertig jaar met de hand geluid. Deze oude traditie verdween toen de vroeg twintigste-eeuwse klok van de kerk niet meer voldeed en uit de klokketoren werd verwijderd. Deze klok was blijkens het opschrift geschonken door de begijn Johanna van Raamsdonk. Ze werd op 3 oktober 1985 vervangen door de klok “Reinier” – vernoemd naar de schenker Reinier Janssen, directeur van de Hero – die afkwam van de toen inmiddels gesloten Theresiakerk in Breda. De klok “Reiner” werd automatisch luidbaar gemaakt maar het geluid van deze klok werd na verloop van tijd toch als te hard ervaren. Het bestuur van het Begijnhof heeft vervolgens tijdens de laatste restauratie besloten de klok uit 1907, die nog terug te vinden was, opnieuw te laten gieten door de Koninklijke Eijsbouts in Asten. Bij de plechtige wijding, in 2008, door mgr. van den Hende, heeft de klok de naam “Johanna” gekregen. Hiervoor werden tijdens de plechtigheid drie redenen genoemd:

1. Een eerbetoon aan de begijn Johanna van Raamsdonk die de oude klok, waarvan nu een replica was gegoten, op 3 oktober 1907 had geschonken;
2. Een eerbetoon aan de persoon “Johanna” uit de Bijbel (Marcus 8,3 en 24,10 ), die deel uitmaakte van de groep van vrouwen die Jezus en de apostelen volgde en hen uit eigen beurs onderhield. De spiritualiteit van deze Bijbelse vrouwen moet een inspiratiebron zijn geweest voor de begijnen die ook uit eigen middelen een pastoor onderhielden en tevens zorgdroegen voor de inrichting en het onderhoud van een eigen kerk.
3. Een eerbetoon aan de bijzondere Bredase vrouw Johanna van Polanen die in de vijftiende eeuw op de locatie van het huidige Begijnhof eerst de Wendelinuskapel bouwde en vervolgens het initiatief nam voor de bouw van een klooster. Over deze bouwprojecten correspondeerde zij persoonlijk met de toenmalige paus Eugenius IV zoals blijkt uit recent teruggevonden documenten uit die tijd in het Geheim Vaticaans Archief te Rome. Het Bredase Begijnhof werd bij de verplaatsing in 1535 gebouwd in en aan het religieuze complex waartoe Johanna klaarblijkelijk in de vijftiende eeuw de bouwopdracht gaf en dat daarmee in de zestiende eeuw zijn voltooiing vond.

Klokkenluidersgilde Breda

Op initiatief van het Klokkenluidersgilde Breda heeft het bestuur van het Begijnhof bouwkundige aanpassingen uitgevoerd teneinde het handmatig luiden van de Johannaklok mogelijk te maken. Klokkenluidersgilde Breda zet zich in om deze oude traditie in Breda zo veel mogelijk in ere te herstellen en luid regelmatig de zware klok van de Grote Kerk. Het Klokkenluidersgilde Breda heeft voorafgaand aan het beiaardconcert de klok “Johanna” voor het eerst officieel handmatig geluid. Voor meer informatie: www.klokkenluidersgildebreda.nl