Sacramentsprocessie - Begijnhof Breda

Sacramentsprocessie

Jaarlijkse Sacramentsprocessie op het Bredase begijnhof vanaf 2015.

Jaarlijks op Sacramentsdonderdag wordt op het Begijnhof een Sacramentsprocessie gehouden, georganiseerd door het Gilde van het Sacrament van Niervaert. Voorafgaand aan de processie wordt om 20.00 uur een plechtige Mis gehouden in de Catharinakerk.

In 2014 werd op verschillende plaatsen in de Lage Landen het jubileum ‘750 jaar Sacramentsdag’ gevierd. De ontstaansgeschiedenis van dit feest voert terug naar de dertiende-eeuwse ‘mystieke vrouwenbeweging’ in het bisdom Luik. De visionaire Juliana van Luik introduceerde het nieuwe feest waarvoor zij zelf de teksten voor de gebeden en gezangen (het officie) liet samenstellen. Het officie kreeg de naam ‘Animarum cibus‘ (Zielenspijs). In 1264 plaatste paus Urbanus IV het nieuwe feest op de universele kerkelijke kalender en gaf Thomas van Aquino de opdracht om een nieuw officie samen te stellen dat tot op de huidige dag jaarlijks in de universele Kerk wordt gebruikt. Hierdoor raakte het officie van Juliana eeuwenlang in de vergetelheid. Amerikaanse wetenschappers ontdekten recent dat de teksten van het officie van deze beroemde theoloog voor een belangrijk deel zijn afgeleid van het werk van Juliana. Het Gilde van het heilig Sacrament van Niervaert organiseerde in het kader van dit jubileum op zondag 24 augustus 2014 een wetenschappelijk symposium in de Catharinakerk van het Bredase Begijnhof.

In de tijd waarin de visionaire Juliana van Luik leefde begon in West-Europa, met de Zuidelijke Nederlanden als concentratiegebied, een tot dan toe ongekende bloei van het geestelijk leven waarvan vooral vrouwen de draagsters waren. Veel vrouwen kozen voor het kloosterleven of het leven als begijn. In Vlaanderen en Brabant, voor deze tijd zeer verstedelijkte regio’s en bovendien welvarend, vonden tal van stichtingen plaats waaruit begijnengemeenschappen voortkwamen. Deze vrouwen vormden een milieu waarin de eucharistische vroomheid een bijzondere plaats innam. Zij wilden Christus volgen zoals ook de vrouwen die in de Bijbel worden genoemd dat hadden gedaan en zagen Zijn gelaat in hun medemens, met name in de zieken.

In deze context ontstond ook in Breda een begijnengemeenschap. Deze gemeenschap ontving op 22 maart 1267 van de heer van Breda gronden voor de ontwikkeling van een eigen begijnhof met kerk en begraafplaats. Bedoelde schenking werd gedaan aan het ‘Begijnhof Breda’ als instelling met zelfstandige rechtspersoonlijkheid. De rechtspersoon die thans het begijnhof beheert is nog steeds dezelfde als die in 1267 als begunstigde partij optrad. Daarom herdacht het ‘Begijnhof Breda’ in 2017 met tal van activiteiten het 750-jarig bestaan.

De relatie tussen de begijnenbeweging en het Sacrament van de Eucharistie beperkt zich niet alleen tot de ontstaansgeschiedenis van het feest van Sacramentsdag. Dat de begijnenbeweging in de Nederlanden door de eeuwen heen een opvallende eucharistische spiritualiteit heeft gekend bewijzen onder andere de begijnhofprocessies van Brugge, Gent, Lier, Leuven, Turnhout, Amsterdam en Breda.

De Lierse begijnhofprocessie is in het begin van de twintigste eeuw opgevallen aan de kunstenaar Anton Pieck. Een bekende uitspraak van Anton Pieck is: ‘Als ik aan Vlaanderen denk, dan denk ik aan het Lierse begijnhof’. Hij maakte in 1919 al een ets van de Vlaamse processie en in 1928 het hieronder weergegeven olieverfschilderij, recentelijk aangekocht door het Anton Pieck Museum te Hattem.

In het Amsterdamse begijnhof bestaat tot op de dag van vandaag een nauwe band met de verering van het Sacrament van Mirakel van Amsterdam (1245). In het begijnhof van Turnhout gaat de Begijnhofprocessie nog jaarlijks uit op de tweede zondag van september. Ook in het begijnhof van Breda werd tot in de twintigste eeuw een Sacramentsprocessie gehouden. Een processie van tinnen beeldjes in het Begijnhofmuseum, Catharinastraat 29, herinnert hier nog altijd aan.

Als vrucht van het jubileum ‘750 jaar Sacramentsdag 2014’ zet het Gilde van het Heilig Sacrament van Niervaert in samenwerking met de Parochie Breda Centrum vanaf Sacramentsdonderdag 2015 de Niervaertprocessie door de stad voort in de vorm van een jaarlijkse Sacramentsprocessie in het begijnhof. Het Gilde sluit daarbij aan bij de eeuwenlange traditie van Sacramentsverering op begijnhoven.

In het verlengde van bovenstaande activiteiten werd op verzoek van het Gilde op Sacramentsdag, donderdag 15 juni 2017 het reliek van de heilige Juliana van Luik éénmalig overgebracht van Retinne naar het begijnhof in Breda.

Klik hier voor een artikel over de viering van Sacramentsdag 2017 in het Katholiek Nieuwsblad.

Bezoek voor meer informatie de volgende pagina’s:

Artikelen:

Enige documenten uit de middeleeuwse literatuur in Breda

Kyrie uit de Missa à 4 voci conc., 2 violini, violoncello, 2 oboi, 2 fagotti, 2 clarini, 3 tromboni, timpani e basso voor Sacramentsdag, geschreven door de Bredase musicus Paul T. Henken